از عیوب انکساری چشم چه می‌دانید؟

محمود جهانبان - متخصص اپتیک

کاهش بينايي چشم با توجه به رشد بدن سير طبيعي خود را دارد و ربطي به استفاده کردن یا نکردن از عينک ندارد. در واقع عيوب انکساري ارثي هستند.

عیوب انکساری با واحدی بنام دیوپتر اندازه‏ گیری می‏ شود. دیوپتر نشان‏ دهنده میزان نمره عینک. است؛ هرچه میزان دوربینی یا نزدیک‏ بینی بیشتر باشد، عینک نمره بالاتری دارد.

انواع عیوب انکساری

نزدیک بینی

آن بخش ازعیوب انکساری چشم که موجب ایجاد تاری دید محسوس در فواصل دور می شود به نام نزدیک بینی شناخته می شود. در عیب نزدیک بینی فرد نزدیک را خوب می بیند و دور را به خوبی مشاهده نمی‌کند.

در نوع عیب انکساری نزدیک بینی بر خلاف دوربینی ، طول فاصله کانونی نسبت به طول محوری چشم کاهش یافته و تصاویر جلوتر از پرده شبکیه تشکیل می شوند که این امر باعث ایجاد تصاویر ناواضح روی پرده شبکیه شده و طبیعتا" منجر به ارسال تصاویر ناواضح به مغز می شود ، در نتیجه فرد تاری دید را تجربه می کند.

فرایند اصلاح نزدیک بینی با استفاده از عدسی های کروی واگرا عملی می شود و همانند مطالب مطرح شده  در بخش دوربینی میزان نزدیک بینی تعیین کننده میزان ضخامت عدسی اصلاحی می باشد ، که در نزدیک بینی های بالا به علت ضخامت زیاد عدسی های اصلاحی چندین فاکتور باید در انتخاب عینک رعایت شود تا منجر به دریافت عینکی قابل قبول گردد.

حال با دانستن اینکه دامنه دید مطلوب چشم ما حد فاصل 15 سانتی متری چشم تا بینهایت فیزیکی می باشد، از نگرشی دیگر وقتی که فرد دچار نزدیک بینی می شود دامنه دید مطلوب وی به چشم نزدیک تر شده و کاملا" عدم وضوح دید در فواصل دور را تجربه می کند اما در زمانی که فرد دچار دوربینی می شود دامنه دید مطلوب چشم وی دورتر شده بنابراین با توجه به فعال بودن تطابق چشم ، درصورتیکه دوربینی وی خیلی زیاد نباشد برای دیدن نزدیک دچار مشکلی نمی شود ولی به تحلیلی دور را حتی ممکن است از افراد با چشم سالم بهتر ببیند به همین دلیل دوربینی های نه چندان قابل توجه جزء عیوب انکساری پنهان دسته بندی می شوند و این نوع عیب انکساری تا محدوده چهل سالگی که چشم توانایی تطابق خود را از دست میدهد پنهان باقی می ماند.

از مشخصات نزدیک بینی کوچکتر بودن اندازه مردمک چشم و نازک تر شدن شبکیه در مقایسه با چشم نرمال است.

همچنین از عوارض نزدیک بینی می توان به تاری دید ، سردرد ، خستگی و ریز کردن چشم اشاره نمود.

درصورتی که نزدیک بینی دیر تشخیص داده شود و نسبت به اصلاح آن اقدامی نشود می  تواند منجر به از دست دادن کیفیت 10/10 دید استاندارد  و همچنین تنبلی چشم شده  و حتی در نمرات بالاتر انحراف به همراه بیاورد.

دوربینی

 در نوع عیب انکساری دوربینی در مورد عملکرد سیستم اپتیکی چشم، فاصله کانونی چشم بلندترازطول محوری آن شده و موجب تشکیل  تصاویر ناواضح روی پرده شبکیه می شود که نتیجتا " منجر به تاری دید به ویژه در فواصل نزدیک خواهد شد.

این عیب انکساری چشم با استفاده از عینک هایی که عدسی های همگرا در آن بکار می رود اصلاح میشوند ، مطمئنا" توان عدسی اصلاحی تجویز شده ارتباط مستقیم با میزان دور بینی (افزایش طول فاصله کانونی چشم) دارد. بنابراین تناسب میزان دور بینی در افراد مختلف با عدسی های اصلاحی می تواند منجر به دریافت عینکی با عدسی های ضخیم و یا نازک بشود که در انتخاب عینک نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

درصورتیکه افراد در دوره سنی کودکی ، دچار دوربینی بشوند به دلیل قرار گرفتن در سن رشد ، اگر عیب انکساری چشم آنها به موقع تشخیص داده نشود امکان ایجاد اختلالات دیگری مانند آمبلیوپی ، انحراف و یا دوبینی وجود دارد . لذا کودکان حتی اگر در شکل ظاهر چشمانشان مشکلی دیده نشود ملزم به کنترل های دوره ای از سن سه سالگی هستند که برای اجتناب از ایجاد اختلالات گفته شده دوره های شش ماهه ی معاینه بهترین پیشنهاد است .

ضمنا " در هر شرایط سنی در دوره رشد ، تغییر در شماره چشم ایجاد می شود که برای کنترل دقیق و دائمی کماکان تا محدوده سنی 21 سالگی نیازمند به معاینه ی دوره ای هستند.

اشاره به این موضوع نیزالزامیست که صرفا" نسخه تجویز شده تاثیر کامل در اصلاح این اختلال بینایی را ندارد چرا که نوع عدسی انتخاب شده که اصولا" در عینک فروشی ها اتفاق می افتد می تواند تاثیر بسزایی در رفع این اختلالات بینایی داشته باشد ، همچنین رعایت اصول دیگری نیز در ساخت عینک از اهمیت ویژه  برخورداراست که نباید دور از نظر باشد.

بنابراین در زمان تهیه عینک ، اطلاعات کافی در مورد امکانات موجود می تواند افراد را به نتیجه مطلوب برساند

آستیگماتیسم

یکی از شایع ترین مشکلات سیستم اپتیکی چشم آستیگماتیسم بوده و علت آن نامنظمی شکل و انحنای قرنیه است . بر اساس تعاریف عمومی ، در چشم آستیگمات تصویر یک نقطه به صورت خط و یا با سایه دیده می شود. تجربه ی اختلال دید در چشم های آستیگمات متفاوت از دوربینی و نزدیک بینی بوده بطوریکه فرد تشخیص دقیق اضلاع و زوایا را متناسب با میزان آستیگماتیسم خود از دست می دهد.

از علائم آستیگماتیسم می توان به سردردهای گیجگاهی ، سرگیجه ، خواب آلودگی به ویژه هنگام مطالعه و رانندگی ، اعوجاج در بخش هایی از میدان دید ، تاری خطوط عمودی ، افقی ومایل ،همچنین پراکندگی نور و حساسیت به شدت نور می توان اشاره نمود.

در انواع پیشرفته آستیگماتیسم ، این اختلال به شکل دیگری بروز کرده که به آن قوز قرنیه ( کراتوکونوس ) می گویند . درکراتوکونوس قرنیه شکل طبیعی گرد یا کروی خود را از دست داده و به شکل برآمده یا مخروطی تغییر حالت می دهد.

این تغییر حالت بر روی ورود نور به چشم تاثیر گذاشته و سبب کاهش وضوح بینایی می شود.

در این نوع آستیگماتیسم به شکلی استثنائی برخلاف دیگر عیوب انکساری چشم ، لنزهای تماسی اثربخشی بیشتری در مقایسه با عینک های طبی دارند.

حال باید دانست که اصلاح آستیگماتیسم با استفاده از عدسی های استوانه ای میسر می شود و کماکان متناسب با میزان آن ، عدسی اصلاحی می تواند در محورهای مختلف دارای ضخامت متفاوتی باشد  که این موضوع یکی از مسائل مهم در انتخاب نوع فریم عینک است . ناگفته نماند که عیب انکساری آستیگماتیسم کاملا" مجزی از دوربینی و نزدیک بینی است ، به این مفهوم که فرد می تواند دوربینی یا نزدیک بینی داشته باشد و به همراه آن آستیگمات هم باشد.

موضوع مهم دیگر اینکه انتخاب فریم های بدون زاویه و یا به شکل گرد و بیضی پیشنهاد نمی شوند ، به این دلیل که عدسی باید به شکل خاصی جلوی چشم قرار گیرد که  استفاده از فریم های زاویه دار امکان چرخش عدسی رادر فریم عینک  منتفی نموده و شرایط ایده آل برای ثابت ماندن عدسی مقابل چشم را فراهم می نمایند.

پیرچشمی

به اختلال دید نزدیک که موجب کاهش دید و تاری در فاصله خواندن و نوشتن می شود و معمولا" مربوط به فاصله قبل از 50 سانتی متری چشم است پیر چشمی گفته می شود.

این عیب انکساری چشم معمولا " از سن چهل سالگی بروز می کند و تا محدوده سن 55 الی 60 سالگی پیشرفت می نماید.

علت این نوع اختلال دید کاهش تدریجی خاصیت ارتجاعی عدسی چشم و ماهیچه های کنترل کننده آن ( ماهیچه های مژگانی ) می باشد.

در حقیقت با این تغییر ، قابلیت تطابق چشم کاهش یافته و باید اشاره کرد که تطابق چشم ، توانایی تغییر غیر ارادی عدسی چشم برای دیدن فواصل مختلف است ، بدین مفهوم که فرد در تغییر نقطه دید خود از دور به نزدیک و یا بالعکس از امکان تغییر قدرت عدسی چشم بهره برده و میتواند دید دقیقی را بدست آورد.

ناگفته نماند که این عملکرد چشم توانمندی دریافت واضح تصاویر در فواصل مختلف را در زمانی بسیار کوتاه میسر می نماید.

اصولا" وقتی که افراد به مرحله پیرچشمی میرسند تنها باورشان این است که برای دیدن اشیاء در فاصله نزدیک دچار مشکل هستند و معمولا" این باور منجر میشود که به دریافت یک عینک برای دیدن نزدیک اکتفا می نمایند ، حال اینکه امروزه امکانات گسترده تری برای برطرف کردن پیرچشمی وجود دارد که از دیدگاه علمی پیشنهادات کاملتری نیز میتوان به آنها داد.

تنوع در چگونگی برطرف کردن اختلالات دید ناشی از پیرچشمی بسیار گسترده است . در بخش دیگری که مربوط به انواع عدسی ها می باشد توضیحات آن را میتوانید مطالعه نمائید.

علائم پیرچشمی

دید فرد در فاصله نزدیک تار میشود ، خستگی چشم به هنگام مطالعه ، شکایت از سرگیجه به هنگام مطالعه ، کاهش کنتراست در زمان مطالعه ، احساس نیاز به نور بیشتر به هنگام مطالعه.

علائم ذکر شده باعث ایجاد احساس نیاز به دریافت کالای کمک دید را در فرد ایجاد نموده و به همین دلیل استفاده از عینک هایی با عدسی های محدب که دارای بزرگ نمایی خاص هستند موجب پنهان شدن نیاز واقعی و علمی در فرد می شوند.

ضمنا" استفاده از عینک های آماده مطالعه یا داروخانه ای به دلیل پائین بودن کیفیت عدسی های آن و همچنین عدم توجه و عدم اعمال مشخصات فردی بهیچوجه استاندارد نبوده و استفاده از آن پیشنهاد نمی شود.